Britse obsessie om burgers te beschermen loopt spuigaten uit

Regels zijn bedoeld om wijze mensen te begeleiden en dommeriken onder de duim te houden. Deze gevleugelde uitspraak van de Britse oorlogspiloot Douglas Bader gaat niet meer op in het hedendaagse Engeland. Daar kunnen regels tegenwoordig mensenlevens kosten, zo werd vorige week nog eens duidelijk toen een man onder het oog van een stel passieve hulpverleners verdronk.

LONDEN - Het was een rustige ochtend bij de vijver in Walpole Park, een park in het Zuid-Engelse plaatsje Gosport. De 53-jarige Gillian Hughes en haar kleinzoon wilden net de eendjes gaan voeren toen ze een man op z'n rug zagen drijven. Het was onduidelijk of hij nog leefde. Oma trok haar laarzen uit om het water in te gaan, maar omdat ze haar inmiddels huilende kleinzoon niet alleen wilde laten, besloot ze het alarmnummer te draaien. Na tien minuten waren politie en brandweer op volle oorlogssterkte ter plekke, maar niemand ging het water in. De brandweercommandant liet weten dat zijn manschappen niet bevoegd waren om water in te gaan dat dieper is dan 10 centimeter.

Een politieman die toch de 90 centimeter diepe kanovijver in wilde gaan, kreeg de volle laag van zijn meerderen. Een half uur na het telefoontje arriveerde een duikersteam, maar toen was de 41-jarige Simon Burgess al dood.

Dit tragische voorval doet denken aan de twee stadswachten uit Manchester die enige tijd geleden op het droge bleven toen een 10-jarig jongetje zijn stiefzusje van een verdrinkingsdood probeerde te redden. Ze schakelden wel de specialistische hulpdiensten in. Die kwamen te laat.

Deze drama's zijn extreme voorbeelden van het risicomijdend gedrag van de Britse uniformdragers. Geregeld duiken verhalen op waarvoor televisie-Inspector Frost zich zou doodschamen. Zo was daar politieagent Tony Cobban die tijdens een fotosessie weigerde te poseren op een stilstaande fiets omdat er geen 'risico-inventarisatie' was verricht.

Veiligheidscursus
In Norfolk bepaalde de brandweercommandant dat zijn mannen tijdens het lange wachten op een brand niet mochten voetballen, terwijl mariniers een veiligheidscursus moeten volgen voordat ze op een festival mochten demonstreren hoe ze Somalische piraten hadden overmeesterd. Het beeld van soldaten die met gele hesjes over hun camouflagepakken door Hyde Park marcheren, vat de ontstane situatie goed samen.

In de doorgedraaide health & safety-cultuur frustreren gemeenteambtenaren om de haverklap pogingen van burgers om invulling te geven aan David Camerons zelfredzame Big Society. Gezagsdragers en het Koninklijk Genootschap voor de Preventie van Ongelukken streeft naar een utopie waarin elk onheil verdreven is. Recente voorbeelden: de inwoners van Halstead moesten een uitvoerige risico-inventarisatie laten uitvoeren voordat ze op de openbare weg slingers mochten ophangen ter gelegenheid van het jubileum van Hare Majesteit, en dorpelingen in Effingham mochten geen jonge bomen in de berm langs de openbare weg planten omdat de gemeente het ongediplomeerd ter hand nemen van een schep afkeurt. Bomen zijn uitgegroeid tot de grote vijand van de volksgezondheid. Wegens uitglijgevaar door vallende bladeren heeft de Londense deelgemeente Ealing álle iepen gekapt; in het Zuid-Londense Croydon wacht de lijsterbes hetzelfde lot.

Gezond verstand
Een beroep op het gezond verstand is inmiddels zo opzienbarend dat een pastoor die in strijd met een gemeentelijk verbod een pannekoekenrace organiseert met foto en al de krant haalt. Volgens Alan Pearce, auteur van het boek It's health and safety gone mad!: 1001 crazy 'safety crimes' is deze risicomijdende cultuur gevoed door het invoeren van de 'no win, no fee'-praktijken waarbij een advocaat zijn cliënt alleen een rekening stuurt na een gewonnen proces.

'Dit leidde tot een stortvloed aan letselschadezaken, vooral tegen overheidsinstellingen. Het doet helaas afbreuk aan de British way of life. Burgers, verenigingen en scholen deinzen er steeds vaker voor terug om iets te organiseren, een dorpsfeest bijvoorbeeld. De gemeente komt met een berg invulformulieren aanzetten, of de verzekeringspremies zijn te hoog.'

Maar er is meer aan de hand. Ooit stonden de Britten bekend om hun vrijgevochten minachting voor procedures en suffe regeltjes. Tegenwoordig is hun land een paradijs voor bureaucraten die het volgen van regels als een doel op zich zijn gaan beschouwen. Niet langer gaat het om de vraag wat goed en fout is, maar of de procedure op een correcte wijze is gevolgd.

Eigen initiatief kan leiden tot ontslag. 'Het probleem zit hem in de bureaucratische reflex van managers die zich vooral zorgen maken om hun verantwoordingsplicht, vooral bij overheidsdiensten. Het vastleggen van procedures staat steeds vaker centraal', zegt David Walters, docent Arbeidsomstandigheden aan de universiteit van Cardiff. 'Redelijke maatregelen om het personeel en burgers tegen ongelukken te beschermen, brengen maar al te vaak absurde en ongewenste situaties met zich mee.'

De conservatief-liberale regering wil de tirannie van het draaiboek tegengaan, maar van een cultuuromslag lijkt vooralsnog geen sprake. Tijdens het onderzoek naar de verdrinkingsdood van de epilepticus in Gosport prees brandweerbaas Tom Spencer-Peet de besluitvorming van zijn ondergeschikten. Hij kan op weinig bijval rekenen van zijn landgenoten, die de bureaucratische absurditeiten met een combinatie van ongeloof, machteloosheid en gelatenheid ondergaan, onvermijdelijk gevolgd door humoristische observaties. Zo vroeg Daily Telegraph-lezer W.K. Wood zich af wat een brandweerman doet als zijn kinderen hem vragen hen te vergezellen in het opblaasbad waarvan het waterpeil de enkelhoogte is gepasseerd.

Brandweercommandant in Gosport
W.K. Wood