Het is kerstavond 2017 als Rian van Rijbroek stilletjes langs het Utrechtse kantoor loopt van een wereldberoemd Russisch softwarebeveiligingsbedrijf. Ze heeft een opdracht: ze moet het computernetwerk binnendringen om informatie te stelen.

Digitaal inbreken bij een softwarebeveiligingsbedrijf, er zijn makkelijkere opdrachten te bedenken. Maar voor Rian van Rijbroek is dat geen probleem. „De zwakke plek zit in de wifi, zelfs bij dit type bedrijven”, zegt ze. „Vandaar dat ik ernaartoe ben gereden.” Die kerstavond bestaat haar ’buit’ onder meer uit veertig IP-adressen, aangetroffen op het gekraakte computernetwerk van het bedrijf waarvan het hoofdkantoor in Moskou staat. Van Rijbroek stuurt ze door naar haar ’deep throat’ bij een Amerikaanse veiligheidsdienst. Bijna per kerende post krijgt ze bericht dat ze beet heeft: er zit een lek in de Tweede Kamer dat samenwerkt met de Russen!

Om wie het gaat, mag ze nog niet bekendmaken: ze heeft op verzoek van de betrokken veiligheidsdiensten ’een NDA’ ondertekend, ofwel een geheimhoudingsverklaring. We moeten geduld hebben, op termijn zal alles duidelijk worden, verzekert ze.

Welkom in de wondere wereld van de 48-jarige Rian van Rijbroek uit het Brabantse Veghel. Van Rijbroek is zelfverklaard meesterhacker, (oud-)medewerker van topconcerns als Apple en agent van veiligheidsdiensten. Ze is actief in de schimmige wereld van de cybercrime en schreef daarover samen met oud-staatssecretaris Willem Vermeend een boek getiteld De wereld van cybersecurity en cybercrime. Deze week trad Van Rijbroek voor het eerst echt uit de anonimiteit met een optreden in Nieuwsuur als veiligheidsexpert.

Excuses

Dat optreden verliep rampzalig. Op sociale media fileerden it-experts haar analyse van de aanhoudende digitale aanvallen op Nederlandse banken en overheidsdiensten. Prompt werd ook het boek dat ze samen met Vermeend schreef tegen het licht gehouden. Al snel rezen er verdenkingen van plagiaat, Vermeend liet het boek uit de schappen halen en Nieuwsuur zag zich genoodzaakt om excuses te maken aan de kijkers.

Maar wie is dan deze Rian van Rijbroek? We zoeken haar thuis op. Het duurt ruim een half uur voordat ze de deur van haar zwaar beveiligde woning in een villawijk van Veghel opent. Meerdere camera’s aan de gevel van de onopvallende vrijstaande woning hebben het onaangekondigde bezoek dan al nauwkeurig geobserveerd. De frêle vrouw, gekleed in strakke zwarte jeans met daarop een glimmend zwart vest voorzien van een kleurige Japanse print, gaat ons op sportslippers voor naar de keuken. Ze verontschuldigt zich voor het lange wachten. „Ik heb weinig ervaring met de media. Willem had me verboden om de pers te woord te staan”, zegt ze met een sympathieke Brabantse tongval.

Aan de keukentafel doet zij haar levensverhaal. Als zestienjarige gaat ze als jongste bediende werken voor de Rabobank in het nabijgelegen dorpje Erp. Al snel ontwikkelt ze daar belangstelling voor computersystemen. In 2004 richt ze haar eigen adviesbedrijfje aan huis op: ’MaMoMo’ (Make More Money - verdien meer geld).

Drugszaak

Rian onderbreekt het gesprek aan de keukentafel meermalen om te bellen met haar contacten die stuk voor stuk bevestigen dat zij een zeer bedreven hacker is. „Dit is een politieman van de digitale recherche, daar heb ik een drugszaak mee gedraaid. Mijn betrokkenheid bij dat onderzoek heeft geleid tot zes pogingen om mij om het leven te brengen. Vijf daarvan ontdekte ik vooraf. Door te hacken”, zegt Rian met een strak gezicht. De man aan de telefoon bevestigt dat hij bij de politie werkt en dat hij inderdaad heeft samengewerkt met Rian. „Ze is een techneut. Als u wilt weten of zij kan hacken: dat kan ze.”

Even later belt Rian een vrouw die beweert voor Defensie bij de NAVO te werken. Ook zij heeft veel geloof in haar kwaliteiten: „Ik snap niet dat mensen aan Rian twijfelen.”

Een bevriende hacker zegt aan de telefoon dat Rian voorafgaand aan een afspraak met de directie van een apothekersorganisatie al vanuit de wachtkamer het interne netwerk had gekraakt. „Geef haar je telefoon, en ze zit er binnen vijf minuten in”, zegt hij.

Haat en nijd

Ze grijnst als ze praat over concurrerende hackers en tech-journalisten die haar deskundigheid afgelopen dagen in twijfel trokken en daarbij verwezen naar een YouTube-filmpje uit 2012 waarop zij in verleidelijke poses te zien is als fotomodel in een exclusief hotel in Dubai. „Er is sprake van enorme haat en nijd in de hackerswereld. Ik was destijds in Dubai op een geheime missie voor een inlichtingendienst. Dat modellenwerk was gewoon een dekmantel. Van een dom modelletje verwacht nou eenmaal niemand gevaar. Maar verder kan ik jullie daar niks over vertellen”, bezweert ze. Ook wil ze geen details kwijt over haar onderzoek naar het Kamerlid met verdachte Russische contacten. „Anders breng ik een lopende AIVD-operatie in gevaar.”

Bronnenlijst

Willem Vermeend is voorlopig niet van plan Van Rijbroek publiekelijk af te vallen. Hij is er nog altijd van overtuigd dat Rian inderdaad een meesterhacker is. „Ik heb zelf gezien hoe ze binnen een paar minuten de besturing van een mobieltje van iemand anders kan overnemen!” vertelt hij.

Willem Vermeend trok meteen het boek terug dat hij met Van Rijbroek schreef, toen bleek dat bronvermelding miste.

Ⓒ Freek van den Bergh

Over zijn eigen reputatie maakt Vermeend zich ook weinig zorgen. De plagiaatbeschuldigingen zijn natuurlijk pijnlijk, maar de oorzaak is te verklaren, zegt hij. Een door de schrijvers samengestelde noten- en bronnenlijst zou abusievelijk niet zijn meegenomen door Einstein Books, de uitgever die wordt bestuurd door zijn dochter Simone. Vermeend liet onmiddellijk het boek uit de schappen halen, zegt hij. „Geen seconde getwijfeld. Het was klaar. Punt uit!” Over de ophef haalt hij zijn schouders op: „Ach, ik ben als oud-politicus heel wat gewend. Dit overleef ik ook wel weer.”